1918-ci ilin mart ayında Bakıda baş vermiş və çox sayda azərbaycanlının öldürülməsi ilə nəticələnmiş bir hadisədir. Bu dövrü “Bakı qırğınları” adlandırmaq olar. Erməni daşnaklarının təşkilatçılığı ilə, Bakı və ətrafında yaşayan azərbaycanlılara qarşı geniş miqyaslı qırğınlar həyata keçirildi. Bu zaman şəhərdəki dinc əhali, xüsusilə qadınlar və uşaqlar, erməni hərbi hissələri tərəfindən öldürüldü. Qırğınların nəticəsində yüzlərlə azərbaycanlı həyatını itirdi.
Bu hadisə, o dövrdəki siyasi mübarizələrin bir hissəsi idi və bolşeviklərin hakimiyyəti ələ keçirmək istədiyi vaxtda baş vermişdi. Bu qırğınlar çox ağır nəticələrə yol açdı və bir çox azərbaycanlı ailələri faciəvi şəkildə məhv oldu. Mart qırğınlarından sonra, 1918-ci ilin may ayında Şamaxı şəhərində də oxşar cinayətlər törədildi. Erməni daşnakları tərəfindən azərbaycanlılara qarşı törədilən bu qırğınlarda çox sayda dinc əhali öldürüldü, kəndlər yandırıldı, əmlaklar qarət olundu. Şamaxıdakı qırğınlar da Azərbaycan xalqı üçün ağır bir travma yaratdı. 1918-ci ildə Qarabağ, Gəncə və digər bölgələrdə də azərbaycanlılara qarşı böyük hücumlar həyata keçirildi. Dinc əhali, xüsusilə kənd yerlərində yaşayan insanlar, erməni hərbi qüvvələrinin hücumlarına məruz qaldılar. Bu bölgələrdə çox sayda qətliam baş verdi və çoxlu sayda insan həyatını itirdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) müstəqil bir dövlət qurmaq istəyərkən, erməni daşnakları və bolşeviklərin həm daxili, həm də xarici təzyiqləri ilə mübarizə aparmaq məcburiyyətində qaldı. Bu mübarizədə dinc əhaliyə qarşı törədilən cinayətlər, ölkənin siyasi və sosial mühitini çox ağır şəkildə təsir etdi.
1918-ci ilin hadisələri, Azərbaycan xalqının tarixində çox ağır izlər buraxdı. Bu dövrün qırğınları və cinayətləri, həm dinc əhalinin, həm də ümumilikdə Azərbaycan xalqının kollektiv yaddaşında unudulmaz bir faciə olaraq qalır. Bu hadisələrə baxış, bu günə qədər münaqişələr və sərhəd məsələləri ilə bağlı mübahisələrin bir hissəsi olaraq qalır. 1918-ci il Azərbaycan üçün müstəqilliyin, amma eyni zamanda böyük qanlı hadisələrin, faciələrin yaşandığı bir il oldu. Bu dövrün izləri, həm daxili siyasətdə, həm də beynəlxalq əlaqələrdə özünü göstərdi. Azərbaycan xalqının müstəqillik mübarizəsi, həm də böyük qurbanlar və itkilərlə müşayiət olunmuşdur. 1918-ci ildə baş vermiş qırğınlar, Azərbaycanın tarixindəki ən qanlı və faciəli dövrlərdən biri kimi qalır. Bu cinayətlər yalnız müəyyən bir dövrün, döyüşlərin nəticəsi deyil, eyni zamanda insanlıq tarixində bir çox travmaların təcəssümüdür.
Mətanət Cəfərova
YAP-nın fəalı
