1990-cı illərin əvvəllərindən etibarən Azərbaycanda iqtisadi islahatların əsas hədəfi bazar iqtisadiyyatına keçid idi. İlk olaraq, özəlləşdirmə, azad ticarət və qiymətlərin bazar mexanizmlərinə əsaslanması kimi addımlar atıldı. 2000-ci illərin ortalarından sonra isə, xüsusilə neft sektoru ilə bağlı islahatlar ön plana çıxdı. “Əsrin müqaviləsi” çərçivəsində xarici investorlarla imzalanan müqavilələr Azərbaycana böyük maliyyə axını gətirdi və iqtisadiyyatın sürətli inkişafına səbəb oldu. Əldə olunan neft gəlirləri, həmçinin qeyri-neft sektorunun inkişafı və dövlət büdcəsinin genişlənməsi üçün istifadə edildi. Bu dövrdə, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, kənd təsərrüfatı və xidmət sektorlarının inkişafı da prioritetlərdən biri oldu. Nəticədə, Azərbaycanın Ümumi Daxili Məhsulu (ÜDM) artmış, işsizlik səviyyəsi azalmış, həyat səviyyəsi yüksəlmişdir. Siyasi sahədə Azərbaycanda islahatların həyata keçirilməsi həm daxili siyasi stabilliyi qorumağa, həm də beynəlxalq münasibətləri möhkəmləndirməyə yönəlmişdir. Azərbaycan 2003-cü ildən sonra siyasi sistemdə bəzi dəyişikliklər etmişdir. Prezidentlik institutu gücləndirilmiş, bir sıra demokratik islahatlar və məhkəmə-hüquq islahatları həyata keçirilmişdir. Bununla yanaşı, Azərbaycanda korrupsiya ilə mübarizə, idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi məqsədilə bir çox qanunvericilik təşəbbüsləri və dövlət proqramları həyata keçirilmişdir. Dövlətin rəqəmsal transformasiya prosesinə dəstək verilməsi, hökumət xidmətlərinin vətəndaşlara daha əlçatan olmasını təmin etmişdir. Lakin bəzi beynəlxalq təşkilatlar və müşahidəçilər, ölkədə tam demokratik mühitin yaradılmadığını və siyasi plüralizmin məhdudlaşdırıldığını qeyd edir. Təhsil və səhiyyə sahələrində islahatlar, ölkənin inkişafı üçün vacib bir istiqamət olaraq diqqətə alınıb. Azərbaycanda təhsil sistemindəki islahatlar, məktəb təhsili ilə yanaşı, ali təhsil müəssisələrinin keyfiyyətinin artırılması, həmçinin beynəlxalq standartlara uyğun tədris proqramlarının hazırlanması üzərində cəmləşdi. Eyni zamanda, səhiyyə sahəsində yeni xəstəxanalar və müalicə mərkəzləri açıldı, səhiyyə infrastrukturunun modernləşdirilməsi həyata keçirildi. Üstəlik, tibbi xidmətlərin əhali üçün əlçatanlığı artırıldı və yerli həkimlərin peşəkar bacarıqları inkişaf etdirildi. Azərbaycanda həyata keçirilən islahatların mühüm bir istiqamətini infrastruktur layihələri təşkil edir. Xüsusilə yol-nəqliyyat infrastrukturu, elektrik və su təchizatı sahələrində bir çox yeni layihələr reallaşdırıldı. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, Bakı-Tbilisi-Erzurum qaz kəməri, Bakı Beynəlxalq Hava Limanı kimi mühüm layihələr Azərbaycanı regionda strateji mühüm bir məkana çevirdi. Bu islahatlar, eyni zamanda, Azərbaycanın beynəlxalq ticarət əlaqələrinin genişlənməsinə, eləcə də turizmin inkişafına şərait yaratmışdır. Dövlətin diqqəti əsasən böyük şəhərlərin infrastrukturlarını inkişaf etdirməyə və əhalinin yaşam keyfiyyətini yüksəltməyə yönəldildi. Azərbaycanda sosial islahatlar həm də əhalinin rifah halının yüksəldilməsi məqsədini güdür. Dövlət sosial yardımların artırılması, pensiya sisteminin modernləşdirilməsi və sosial təminatların yaxşılaşdırılması sahələrində mühüm addımlar atmışdır. Eyni zamanda, kənd yerlərində sosial infrastrukturun gücləndirilməsi üçün də müxtəlif proqramlar həyata keçirilmişdir. Lakin, insan hüquqları məsələsində bəzi beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən tənqidlər mövcuddur. İnsan hüquqlarının qorunması və ifadə azadlığı ilə bağlı bəzi çağırışlar hələ də davam edir. Bununla yanaşı, Azərbaycan hökuməti beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq etməyə davam edir. Azərbaycanda uzun illər ərzində həyata keçirilən islahatlar ölkənin inkişafını və beynəlxalq aləmdə mövqeyini əhəmiyyətli şəkildə dəyişdirmişdir. İqtisadiyyatda əldə olunan uğurlar, sosial sahələrdəki irəliləyişlər və infrastruktur layihələri ölkənin gələcək inkişafına güclü təkan verməkdədir. Ancaq, bəzi sahələrdə daha çox islahat və təkmilləşdirmələrə ehtiyac olduğu da müşahidə olunmaqdadır. Azərbaycanın islahatları, xüsusilə siyasi və insan hüquqları sahələrində gələcəkdə daha da təkmilləşdirilməli və beynəlxalq standartlarla uyğunlaşdırılmalıdır.
Mətanət Cəfərova,
YAP-ın fəalı
