20 Yanvar 1990-cı il Azərbaycan tarixinin həm kədərli, həm də şərəfli səhifələrindən biridir. Bu gün Sovet İttifaqının amansız siyasətinə qarşı Azərbaycan xalqının milli iradəsinin, azadlıq həsrətinin və birliyinin gücləndiyi bir tarixdir. Hərbi təcavüz, yüzlərlə insanın şəhid olması ilə nəticələnsə də, bu hadisələr Azərbaycan xalqının müstəqillik yolunda dönüş nöqtəsi oldu. 20 Yanvar 1990-cı il Azərbaycan xalqının qan yaddaşına əbədi həkk olunmuş faciəli, eyni zamanda qəhrəmanlıqla dolu bir gün kimi tarixə düşmüşdür. Bu gün müstəqillik uğrunda canlarını fəda edən vətən övladlarının qanı ilə yazılan bir dastandır. 20 Yanvar hadisələri yalnız bir faciə deyil, eyni zamanda milli birliyin və azadlıq arzularının yüksək səviyyədə təcəssümüdür. Bu hadisələr həm də Azərbaycan xalqının Sovet imperiyasına qarşı üsyanının bariz nümunəsidir. 1980-ci illərin sonlarında Sovet İttifaqının rəhbəri Mixail Qorbaçovun başlatdığı “yenidənqurma” və “şəffaflıq” siyasətləri imperiyanın zəiflətdiyi milli dövlətləri daha fəal mübarizəyə sövq etdi. Bu dövrdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları və Dağlıq Qarabağ bölgəsində separatçı hərəkatların dəstəklənməsi geniş narazılıqlara səbəb oldu.
Dağlıq Qarabağda başlayan münaqişələr zamanı Sovet rəhbərliyi Azərbaycanın haqlı mövqeyini gözardı edərək erməni separatçılarını müdafiə etdi. Bununla yanaşı, Sumqayıt hadisələri və digər təxribatlar vasitəsilə Azərbaycanın imicinə zərər vurmağa çalışıldı. Xalqın haqlı etirazları Bakıda və digər bölgələrdə kütləvi mitinqlərə səbəb oldu. Məhz bu mitinqlər Sovet rəhbərliyində narahatlıq yaratdı və azadlıq istəyini boğmaq üçün Bakıya hərbi müdaxilə planlaşdırıldı.
19 yanvar 1990-cı ildə Mixail Qorbaçovun əmri ilə xüsusi təyinatlı hərbi qüvvələr Bakı və digər bölgələrə yeridildi. Əməliyyatın məqsədi xalqı qorxutmaq, milli-azadlıq hərəkatını dayandırmaq və Sovet hakimiyyətinin sarsılmaqda olan dayaqlarını gücləndirmək idi. Əməliyyata 26 minlik Sovet Ordusu cəlb edildi. Gecə saatlarında elektrik və rabitə xətləri kəsildi, Azadlıq Radiosunun yayımı dayandırıldı. 19-dan 20-yə keçən gecə Sovet qoşunları ağır texnika və müxtəlif silahlarla Bakıya daxil olaraq dinc əhaliyə qarşı amansız cinayətlər törətdi. İnsanlar tanklar altında əzildi, güllələndi. Çox sayda qadın, uşaq və yaşlı insan öldürüldü.
Faciənin ən acı məqamlarından biri, yaralı insanlara tibbi yardım göstərilməsinin belə əngəllənməsi idi. Hərbi qüvvələr təcili tibbi yardım maşınlarını atəşə tutaraq yaralıların ölməsinə səbəb oldular. Bu, insanlığa qarşı açıq cinayət idi. Rəsmi məlumatlara görə, 20 Yanvar hadisələri zamanı 147 nəfər şəhid olmuş, 744 nəfər yaralanmış, 841 nəfər qanunsuz həbs edilmişdir. Həlak olanlar arasında hamilə qadınlar, uşaqlar və yaşlılar da var idi. Lakin xalq şəhidlərin qanını yerdə qoymadı. Yanvarın 22-də ilk dəfə olaraq böyük izdiham şəhidləri son mənzilə yola salmaq üçün küçələrə axışdı. Bu, Azərbaycan xalqının həmrəylik və milli qürurunun bariz nümunəsi idi.
20 Yanvar faciəsi xalqın Sovet hakimiyyətinə olan etimadını tamamilə itirdi. Bu hadisələrdən sonra Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatı daha geniş vüsət aldı. 1991-ci ilin oktyabrında Azərbaycan öz müstəqilliyini elan edərək Sovet əsarətindən tamamilə azad oldu. 20 Yanvar hadisələri yalnız bir faciə deyil, həm də xalqın azadlıq və müstəqillik uğrunda apardığı mübarizənin zirvəsidir. Bu gün biz şəhidlərimizi böyük hörmətlə yad edir, onların mübarizəsini gələcək nəsillərə əmanət olaraq çatdırırıq.
20 Yanvar faciəsi Azərbaycan xalqının milli ruhunun, vətənə sevginin və azadlıq eşqinin yüksək səviyyədə təcəssümüdür. Bu gün biz şəhidlərin xatirəsini böyük ehtiramla yad edir, onların qanı bahasına qazanılan azadlığımızı qürurla yaşadırıq. 20 Yanvar, yalnız bir qara gün deyil, həm də şəhidlik zirvəsinə yüksəlmiş bir millətin güc və iradəsinin simvoludur.
Paşayeva Nigar,
Xəzər rayonu, 33 nömrəli tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi
