“Müstəqilliyi qorumaq, saxlamaq o müstəqilliyi əldə etməkdən qat-qat çətin vəzifə idi.” – Ulu Öndər Heydər Əliyev.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması, yalnız Azərbaycan tarixində deyil, bütövlükdə Şərqdə və müsəlman dünyasında misli görünməmiş bir hadisə idi. 28 May 1918-ci ildə Tiflisdə, Fətəli xan Xoyskinin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Milli Şurasının qəbul etdiyi İstiqlal Bəyannaməsi, bu coğrafiyada ilk parlamentli, demokratik respublikanın əsasını qoydu. Bu, həmin dövrdə, xüsusilə də avtokratik idarəçiliklərin hökm sürdüyü Şərqdə, cəsarətli və proqressiv bir addım idi. Cümhuriyyət, cəmi 23 ay mövcud olsa da, öz fəaliyyəti ilə demokratik idarəçilik prinsiplərini, insan haqlarına hörməti və dünyəvi dövlət quruculuğu ideyasını nümayiş etdirdi. Bu dövlətin təməli, yalnız azərbaycanlılar üçün deyil, bütün bölgə üçün yeni bir siyasi model və inkişaf yolu təqdim etdi.
1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdi. Bu, əsrlər boyu azadlıq arzusu ilə yaşamış Azərbaycan xalqının tarixində şanlı bir səhifə idi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin baniləri tərəfindən 1918-ci ildə əsası qoyulmuş müstəqil dövlətçilik ənənəsi, 71 illik sovet işğalından sonra, xalqımızın milli azadlıq mübarizəsi nəticəsində yenidən canlandı. Lakin müstəqilliyin əldə olunması ilə yanaşı, onu qoruyub saxlamaq, yeni yaranmış gənc dövləti xaosdan xilas etmək, onun gələcək inkişafının təməllərini qoymaq daha çətin və məsuliyyətli bir vəzifə idi. Məhz bu kritik dövrdə, ölkənin parçalanmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qaldığı bir vaxtda, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin siyasi səhnəyə qayıdışı Azərbaycan dövlətçiliyinin xilası oldu.
Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdiyi zaman, ölkə daxili və xarici çağırışlarla dolu mürəkkəb bir vəziyyətdə idi. 1991-1993-cü illər arası Azərbaycanın yeni tarixində ən gərgin və təhlükəli dövrlərdən biri kimi xarakterizə olunur. Daxili siyasi çəkişmələr hakimiyyət böhranına səbəb olmuş, müxtəlif siyasi qüvvələr arasında gedən mübarizə ölkədə xaos yaratmışdı. Silahlı birləşmələr dövlətin nəzarətindən çıxmışdı, separatizm meylləri baş qaldırmış, hətta bəzi bölgələrdə qiyamlar və dövlət çevrilişi cəhdləri müşahidə olunurdu. İqtisadiyyat dağılmış vəziyyətdə idi. Köhnə sovet iqtisadi sistemi çökmüş, bazar iqtisadiyyatına keçid isə ağrılı və xaotik bir proseslə müşayiət olunurdu. İnflyasiya sürətlə artır, sənaye istehsalı dayanır, əhali kəskin sosial problemlərlə üzləşirdi. Ölkədə enerji böhranı hökm sürürdü, infrastruktur iflic olmuşdu.
Ən ağır problem isə Ermənistanın Azərbaycana qarşı apardığı hərbi təcavüz idi. Qarabağ müharibəsi Azərbaycanın torpaqlarının 20%-nin işğalı ilə nəticələnmiş, Xocalı faciəsi kimi dəhşətli soyqırımlar törədilmişdi. Bir milyondan çox insan doğma yurd-yuvasından didərgin düşmüş, qaçqın və məcburi köçkünə çevrilmişdi. Ordunun zəifliyi, idarəetmədəki boşluqlar və hərbi uğursuzluqlar xalqın ruhunda böyük bir sarsıntı yaratmışdı. Ölkənin tamamilə müstəqilliyini itirmək və xəritədən silinmək təhlükəsi real idi. Məhz bu dövrdə xalqın böyük əksəriyyəti öz gələcəyini yalnız Heydər Əliyevin rəhbərliyində görürdü. Onun siyasi təcrübəsi, idarəetmə qabiliyyəti və xarizmatik liderliyi Azərbaycanı bu dərin böhrandan çıxara biləcək yeganə qüvvə kimi qəbul edilirdi. Xalqın təkidli tələbi ilə o, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri vəzifəsindən istefa verərək, 1993-cü ilin iyununda Bakıya qayıtdı və Azərbaycan Ali Sovetinin Sədri seçildi. Bu qayıdış, Azərbaycan tarixində Qurtuluş Günü kimi yaddaşlara həkk olundu və ölkənin gələcək taleyini müəyyən edən həlledici hadisə oldu.
Heydər Əliyevin siyasi müdrikliyi və misilsiz idarəetmə təcrübəsi sayəsində ölkədə vəziyyət qısa zamanda sabitləşməyə başladı. Onun hakimiyyətə gəlişi ilə ilk növbədə daxili siyasi gərginliklər aradan qaldırıldı. Qanunsuz silahlı birləşmələr zərərsizləşdirildi, dövlət çevrilişi cəhdlərinin, siyasi avantüraların qarşısı alındı, ölkədə qanunun aliliyi və sabitlik bərpa edildi. Heydər Əliyev mürəkkəb siyasi manevrlərlə müxtəlif siyasi qüvvələri dialoqa cəlb etdi, milli barışıq siyasətini həyata keçirdi. Bu addımlar Azərbaycanın müstəqilliyini qorumaq üçün həyati əhəmiyyət kəsb edirdi. Heydər Əliyev yalnız mövcud problemləri həll etməklə kifayətlənmədi, həm də dövlətçiliyin möhkəm əsaslar üzərində qurulması üçün uzaqgörən strateji addımlar atdı:
Konstitusiyanın Qəbulu və Hüquqi Dövlət Quruculuğu: 1995-ci ildə Azərbaycan Respublikasının ilk müstəqil Konstitusiyası ümumxalq referendumu ilə qəbul edildi. Bu, müstəqil dövlətin hüquqi təməlini qoydu, dövlət idarəçiliyini nizama saldı, qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri arasında səlahiyyət bölgüsünü müəyyən etdi. Konstitusiya insan hüquq və azadlıqlarının təminatını prioritet elan edərək, demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruculuğu yolunda mühüm addım oldu. Bu, Heydər Əliyevin hüquqa və demokratiyaya verdiyi dəyərin göstəricisi idi.
Güclü Milli Ordunun Qurulması: Azərbaycanın təhlükəsizliyinin və ərazi bütövlüyünün təminatı üçün güclü, nizam-intizamlı, döyüş qabiliyyətli milli ordunun yaradılmasına başlandı. Heydər Əliyev ordu quruculuğunu dövlətin ən mühüm prioritetlərindən biri elan etdi. Hərbi təhsil sistemi quruldu, hərbi hissələrin maddi-texniki bazası gücləndirildi, kadr potensialı inkişaf etdirildi. Bu addımlar, Ermənistanın təcavüzünə qarşı mübarizədə və gələcəkdə torpaqların azad edilməsində həlledici rol oynadı.
Dövlətçilik İdeologiyası – Azərbaycançılıq Məfkurəsi: Heydər Əliyev müstəqil Azərbaycanın dövlətçilik ideologiyasını – azərbaycançılıq məfkurəsini formalaşdırdı. Bu ideologiya Azərbaycanın milli dəyərlərini, tarixini, mədəniyyətini, dilini qorumaqla yanaşı, müasir dünya ilə inteqrasiyanı, demokratik prinsipləri, multikulturalizmi və tolerantlığı özündə birləşdirirdi. Azərbaycançılıq, bütün vətəndaşları milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq bir dövlət, bir millət ətrafında birləşdirən aparıcı ideya oldu.
Heydər Əliyevin fədakarlığı təkcə daxili sabitliyin təminatı ilə məhdudlaşmırdı. O, Azərbaycanın iqtisadi müstəqilliyini təmin etmək və ölkəni dayanıqlı inkişaf yoluna çıxarmaq üçün böyük işlər gördü. Onun rəhbərliyi ilə hazırlanmış neft strategiyası Azərbaycanın gələcək iqtisadi inkişafının lokomotivi oldu. 1994-cü il sentyabrın 20-də dünyanın ən böyük neft şirkətləri ilə “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması, Azərbaycanın zəngin neft və qaz ehtiyatlarının dünya bazarlarına açılmasına, xarici investisiyaların ölkəyə cəlb edilməsi üçün əlverişli şəraitin yaranmasına səbəb oldu. Bu müqavilə ölkəyə milyardlarla dollar investisiyanın gəlməsinə, iqtisadiyyatın canlanmasına, yeni iş yerlərinin açılmasına və sosial layihələrin həyata keçirilməsinə səbəb oldu. Neft gəlirləri ölkənin infrastrukturunun yenilənməsinə, sənayenin inkişafına və ordunun gücləndirilməsinə yönəldildi. Heydər Əliyev bazar iqtisadiyyatına keçid prosesini sürətləndirdi, özəlləşdirmə proqramları həyata keçirdi, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına dəstək verdi.
Heydər Əliyev Azərbaycanın beynəlxalq arenada layiqli yer tutması üçün də misilsiz xidmətlər göstərdi. O, balanslı və çoxtərəfli xarici siyasət yürüdərək, Azərbaycanın milli maraqlarını qorudu və ölkənin beynəlxalq mövqeyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirdi. Dünyanın aparıcı dövlətləri və beynəlxalq təşkilatları ilə əlaqələr quruldu. Azərbaycan Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT), Avropa Şurası, ATƏT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı kimi nüfuzlu qurumlarda fəal təmsil olunmağa başladı. Onun rəhbərliyi altında Qarabağ münaqişəsinin beynəlxalq hüquq normaları, xüsusən də BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələri əsasında həlli istiqamətində ciddi addımlar atıldı. Heydər Əliyev hər bir beynəlxalq tribunalda Qarabağ həqiqətlərini dünyaya çatdırır, Ermənistanın işğalçılıq siyasətini ifşa edirdi. O, öz siyasi iradəsi və fədakarlığı sayəsində Azərbaycanı böyük bir uçurumdan xilas etdi. O, müstəqilliyi təkcə bəyan etmədi, həm də onu praktikada qorudu, möhkəmləndirdi və gələcək nəsillər üçün sabit, inkişaf edən bir dövlətin təməlini qoydu. Onun rəhbərliyi ilə ölkənin iqtisadiyyatı dirçəldi, ordusu gücləndi, dövlətçilik ənənələri möhkəmləndi və Azərbaycan beynəlxalq arenada öz layiqli yerini tutdu. Ulu Öndər Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində silinməz iz qoymuş, müstəqil Azərbaycanın memarı və qurucusu kimi xalqımızın qəlbində əbədi yaşayacaqdır.
Bu gün güclü və inkişaf etmiş bir Azərbaycanın təməli məhz Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti və misilsiz dövlətçilik fəaliyyəti sayəsində qoyulmuşdur. Onun dövlətçilik fəlsəfəsi və siyasi kursu Azərbaycanın bu gün də inkişafının əsasını təşkil edir. Ulu Öndərin müəyyən etdiyi strategiya Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Prezident İlham Əliyev, Heydər Əliyev siyasətinin layiqli davamçısı olaraq, Azərbaycanı yeni inkişaf mərhələsinə qaldırdı. Ölkənin iqtisadi qüdrəti artdı, ordusu dünyanın ən güclü orduları sırasına daxil oldu. Bu güclü ordunun, Prezident İlham Əliyevin Ali Baş Komandanlığı altında rəşadətli Azərbaycan Ordusunun qazandığı tarixi qələbə – 44 günlük Vətən Müharibəsi, Heydər Əliyev siyasətinin zəfəridir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banilərinin mirası olan üçrəngli bayrağımız, 71 illik sovet hakimiyyəti dövründə qəlbimizdə yaşadı, 1991-ci ildə müstəqilliyimizlə birlikdə yenidən ucaldıldı. Lakin bu bayrağın ən böyük zəfəri, məhz Vətən Müharibəsindən sonra, işğaldan azad olunmuş Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda dalğalanmasıdır. Şanlı üçrəngli bayrağımızın Şuşanın qalasında, Xankəndidə, Laçında, Kəlbəcərdə və digər azad edilmiş torpaqlarımızda dalğalanması, Azərbaycanın dövlətçilik tarixində yeni və parlaq bir səhifə açdı. Bu, gələcək nəsillərə unudulmaz bir dövlətçilik əmanətidir – həm azadlıq və müstəqillik uğrunda aparılan mübarizənin davamlılığının, həm də güclü dövlət və qətiyyətli liderlik sayəsində əldə olunan möhtəşəm nailiyyətlərin simvoludur. Bu qələbə, Azərbaycanın müstəqilliyinin sarsılmaz olduğunu və xalqımızın öz torpaqlarına sahib çıxmaq əzmini bir daha bütün dünyaya nümayiş etdirdi.
Heydər Əliyevin fədakarlığı və siyasi iradəsi sayəsində Azərbaycan öz müstəqilliyini qoruyub saxlaya və bu günə qədər inkişaf edə bilmişdir. Onun irsi, Azərbaycanın gələcək inkişafının və tərəqqisinin təminatıdır.
Əliyev İzmir,
Xəzər rayonu, 322 nömrəli tam orta məktəbin tarix müəllimi
