Azərbaycan və İtaliya arasındakı münasibətlər qədim tarixi və müxtəlif sahələrdə inkişaf edən əməkdaşlıq zəmininə dayanır. Bu münasibətlər enerji, iqtisadiyyat, mədəniyyət, təhsil və siyasi sahələrdə sıx əməkdaşlıq əsasında formalaşıb. İki ölkə arasındakı əlaqələrin inkişafı həm regional, həm də beynəlxalq səviyyədə əhəmiyyət kəsb edir. Ölkəmizlə Azərbaycan arasında siyasi münasibətlər sonuncunun Rusiya imperiyasının süqutundan sonra 1918-ci il mayın 28-də elan etdiyi qısa “ilk müstəqilliyi” ilə başlamışdır. Həmin dövrdə İtaliyanın bəzi iqtisadi və hərbi nümayəndələri Qafqaz ölkəsinə göndərildi. İki ölkə arasında Sovet İttifaqının yaranması ilə zəifləyən əlaqələr kino və musiqi vasitəsi ilə canlı mədəni əlaqələr şəklində mövcudluğunu davam etdirdi. Real əməkdaşlıq SSRİ-nin dağılması və Azərbaycanın 1992-ci il yanvarın 1-də müstəqillik əldə etməsi ilə bərpa olundu. Bu tarixi hadisə İtaliya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin xüsusi bir dövründə baş verdi. Belə ki, müstəqillik elan edildikdən bir neçə gün sonra Azərbaycanın Baş naziri Həsən Həsənov İtaliya nümayəndələri, o cümlədən oktyabrın 27-də görüşdüyü baş nazir Andreotti ilə bir sıra danışıqlar aparmaq üçün Romada olmuşdur. Səfər zamanı İtaliyanın “Tecnimont” və “Fata” şirkətləri ilə mühüm sazişlər imzalanmış, Merloni ilə birlikdə Azərbaycanda İtaliyanın sənaye mövcudluğunun yaradılmasına rəhbərlik etməyə dəvət edilmişlər. Beləliklə, iki ölkə arasında sıx siyasi və iqtisadi mübadilələrin uzun tarixi başlamışdır.
Azərbaycan və İtaliya münasibətlərində enerji sektoru ən əhəmiyyətli sahələrdən biridir. Azərbaycan nefti və qazı Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində mühüm rol oynayır. Bu xüsusda, Azərbaycan qazının İtaliyaya nəqlini təmin edən TAP (Trans-Adriatik Boru Kəməri) layihəsi xüsusi qeyd edilməlidir. TAP layihəsi Cənub Qaz Dəhlizinin bir hissəsidir və Azərbaycan qazının Avropa bazarlarına çıxışını təmin edir. İtaliya bu layihədə əsas tranzit və istehlakçı ölkə rolunu oynayır. TAP layihəsi 2020-ci ildə istifadəyə verilib və bu boru xətti vasitəsilə Azərbaycan qazı İtaliya bazarına birbaşa nəql olunur. Bu əməkdaşlıq, enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından İtaliya üçün böyük əhəmiyyət daşıyır və Azərbaycanın Avropada etibarlı enerji tərəfdaşı kimi mövqeyini gücləndirir. Enerji sektorundan əlavə, Azərbaycan və İtaliya arasında iqtisadi əməkdaşlıq da genişlənir. İtaliya Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir. Azərbaycanın İtaliyaya ixrac etdiyi məhsullar arasında neft və neft məhsulları əsas yer tutur, İtaliya isə Azərbaycana maşınqayırma, tekstil və ərzaq məhsulları ixrac edir.
2019-cu ildə Azərbaycanın İtaliya ilə ticarət dövriyyəsi 6 milyard dollara çatmışdır ki, bu da İtaliyanın Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşları arasında olduğunu göstərir. Eyni zamanda, İtaliya şirkətləri Azərbaycanda infrastruktur layihələrində aktiv iştirak edir, bu da iqtisadi əməkdaşlığın genişlənməsinə töhfə verir. Azərbaycan və İtaliya arasındakı münasibətlər yalnız iqtisadi və enerji sahələri ilə məhdudlaşmır, mədəni və təhsil sahələrində də sıx əməkdaşlıq mövcuddur. Hər iki ölkə bir-birinin mədəni irsinə hörmətlə yanaşır və bu sahədə müxtəlif tədbirlər, sərgilər və festivallar təşkil olunur. Təhsil sahəsində də tərəfdaşlıq mövcuddur. Bir çox azərbaycanlı tələbə İtaliya universitetlərində təhsil alır. Eyni zamanda, iki ölkə arasında tələbə mübadiləsi proqramları və təhsil sahəsində əməkdaşlıqlar davam edir. Bu əməkdaşlıq mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafına və təhsil sahəsində bilik mübadiləsinin gücləndirilməsinə xidmət edir. Azərbaycan və İtaliya arasında siyasi sahədə də əməkdaşlıq mövcuddur. Hər iki ölkə beynəlxalq təşkilatlarda, o cümlədən BMT, Avropa İttifaqı və NATO çərçivəsində əməkdaşlıq edir. İtaliya Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasına və Cənubi Qafqazdakı sabitliyin qorunmasına dəstək verir. Eyni zamanda, Azərbaycan da İtaliya ilə sıx diplomatik əlaqələrini davam etdirir, hər iki ölkənin yüksək səviyyəli rəsmiləri qarşılıqlı səfərlər həyata keçirir.
İtaliya həm də Qarabağ münaqişəsinin həlli prosesində Azərbaycanın mövqeyini dəstəkləyib. 2020-ci ildə baş verən Vətən müharibəsi zamanı İtaliya tərəfi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyaraq münaqişənin beynəlxalq hüquq çərçivəsində həll edilməsinin vacibliyini vurğuladı. Azərbaycan və İtaliya arasındakı münasibətlərin gələcəkdə daha da inkişaf edəcəyi gözlənilir. Enerji sektorunda əməkdaşlığın davam etməsi ilə yanaşı, qeyri-neft sektorunda da əlaqələrin genişləndirilməsi üçün böyük potensial mövcuddur. Xüsusilə, kənd təsərrüfatı, turizm və texnologiya sahələrində əməkdaşlıq perspektivləri mövcuddur. Həmçinin, mədəniyyət və təhsil sahələrində əməkdaşlıq daha da gücləndirilərək iki ölkə arasında xalqlar səviyyəsində qarşılıqlı anlaşma və dostluq əlaqələrinin inkişafına töhfə verə bilər. Azərbaycan və İtaliya arasındakı münasibətlər çoxşaxəli və strateji əhəmiyyət daşıyan əməkdaşlıq nümunəsidir. Enerji təhlükəsizliyi, iqtisadi inkişaf, mədəni əlaqələr və siyasi əməkdaşlıq bu münasibətlərin əsas sütunlarını təşkil edir. Gələcəkdə bu əlaqələrin daha da genişlənəcəyi və hər iki ölkənin maraqlarına xidmət edəcəyi gözlənilir.
İslam Bafadarov,
YAP-ın gənc fəalı
