2020-ci il noyabrın 10-da imzalanmış Üçtərəfli Bəyanat, Azərbaycanın müasir tarixində bir dönüm nöqtəsi oldu. Bu bəyanat Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında Vətən Müharibəsinin başa çatması və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi ilə bağlı tarixi bir sənəd olaraq geniş əhəmiyyət kəsb edir. 2020-ci il 27 sentyabr tarixində başlayan Vətən Müharibəsi, Azərbaycanın işğal altındakı Qarabağ və ətraf rayonlarının azad edilməsi məqsədilə həyata keçirilmişdi. Müharibə Azərbaycanın müzəffər ordusu tərəfindən sürətlə irəliləyərək böyük əraziləri işğaldan azad etməsi ilə davam etdi. Bu zaman hər iki tərəf itkilər verdikdən sonra müharibənin uzanmasının qarşısını almaq və humanitar faciələrin qarşısını almaq məqsədilə beynəlxalq təzyiqlər artdı. Ermənistanın hərbi və siyasi cəhətdən tükənməsi, Azərbaycan Ordusunun böyük qələbələri və beynəlxalq aləmin müdaxiləsi nəticəsində razılaşma 10 noyabr 2020-ci ildə imzalanmış Üçtərəfli Bəyanatla rəsmi şəkildə təsdiq olundu. Üçtərəfli Bəyanat, üç ölkənin – Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya – dövlət başçıları tərəfindən imzalandı və 9 maddədən ibarət idi. Bu bəyanatın əsas məqsədi müharibənin dayandırılması, hərbi əməliyyatların sona çatdırılması və müharibə nəticəsində əldə edilən dəyişikliklərin hüquqi təminatlarının verilməsidir. Bəyanatın əsas məqamlarını belə sıralamaq olar: Müharibə 10 noyabr 2020-ci il saat 00:00-dan etibarən dayandırıldı. Hər iki tərəf arasında intensiv döyüşlərin sona çatması qərara alındı. Azərbaycanın zəfəri və ərazilərin qaytarılması. Azərbaycan işğal altında olan Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonlarını azad etdi. Bəyanatda, Dağlıq Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının yerləşdirilməsi barədə razılığa gəlindi. Bu sülhməramlılar, bölgədə münaqişənin təkrarlanmaması üçün nəzarət məqsədilə fəaliyyət göstərəcəkdilər. Bəyanat, Dağlıq Qarabağda yaşayan erməni əhalisinin hüquqlarının qorunması və bölgənin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi barədə qərar verdi. Hər iki tərəf arasında müharibə əsirlərinin, girovların və cəsədlərin mübadiləsi təşkil olundu. Beynəlxalq təşkilatların iştirakında humanitar yardım işləri həyata keçirildi. Azərbaycan və Ermənistan arasında Zəngəzur dəhlizinin açılması barədə qərar verildi. Bu, Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək mühüm nəqliyyat yoludur və regional iqtisadi əlaqələrin inkişafını təmin edəcəkdir. Üçtərəfli Bəyanat, Azərbaycanın tarixi zəfərini rəsmi şəkildə təsdiqləyən sənəd oldu. Azərbaycanın müharibədə qazandığı ərazilər, beynəlxalq hüquq və müqavilə çərçivəsində təminat altına alındı. Bu bəyanat həmçinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tam bərpa olunduğunu göstərdi və müharibənin nəticələrinin beynəlxalq aləmdə qəbul olunmasına şərait yaratdı. Bəyanatın ən mühüm nəticələrindən biri, Azərbaycanın işğal altında olan əraziləri azad etməsi və strateji əhəmiyyət kəsb edən Laçın və Kəlbəcər kimi rayonlarının geri alınması idi. Bu, Azərbaycanın uzun illər boyu mübarizə apardığı Qarabağ məsələsində mühüm bir irəliləyiş idi. Üçtərəfli Bəyanat, yalnız Azərbaycan və Ermənistan arasında deyil, həm də beynəlxalq müstəvidə əhəmiyyətli rol oynadı. Rusiya, bu sənədi vasitəçi kimi imzalayaraq bölgədəki siyasi nüfuzunu gücləndirdi. Bəyanatın imzalanmasında böyük rol oynayan bir digər beynəlxalq güc isə Türkiyə oldu. Türkiyə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyərək həm siyasi, həm də hərbi cəhətdən Azərbaycanın yanında yer aldı. Bundan əlavə, bu bəyanat, Qarabağ münaqişəsinin bitməsi ilə regional təhlükəsizliyin və sabitliyin təmin olunmasına töhfə verdi. Zəngəzur dəhlizinin açılması və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası, Cənubi Qafqazda iqtisadi inkişaf və əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar yaratdı. 10 noyabr 2020-ci il Üçtərəfli Bəyanatı, Azərbaycan tarixində və beynəlxalq siyasətdə mühüm bir hadisə olaraq qalacaq. Bu bəyanat, Azərbaycan xalqının müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda apardığı mübarizənin qələbə ilə başa çatdığını rəsmən təsdiqlədi və bölgədə yeni bir dövrün başlanğıcını qoydu. Eyni zamanda, bu sənəd, regional sabitliyin, iqtisadi inteqrasiyanın və çoxşaxəli əməkdaşlığın təməlini atdı.
Məmmədova Nərmin,
YAP-ın gənc fəalı
